Партнёры "Беларуськалія" ў Прыбалтыцы могуць не перажываць аб тым, што яны патрапяць пад уздзеянне амерыканскіх санкцый. Пра гэта паведаміў гендырэктар "Літоўскай чыгункі" Мантас Бартушка са спасылкай на Офіс па кантролі за замежнымі актывамі ЗША (OFAC). Атрыманыя ім тлумачэнні азначаюць, што Клайпедскі порт не абавязаны адмаўляцца ад транзіту беларускіх угнаенняў. Улады Літвы проста шукаюць фармальныя нагоды для знішчэння бізнэсу, які не адпавядае іх «палітыцы каштоўнасцяў».
8 снежня заканчваецца адтэрміноўка, якую Злучаныя Штаты выдалі сваім кампаніям для згортвання здзелак з "Беларуськаліем". Ключавое слова тут - "сваім". Калі міністр транспарту і камунікацый Літвы Марыс Скуодзіс упершыню заявіў аб сыходзе беларускіх угнаенняў з Клайпедскага порта, аналітычны партал RuBaltic.Ru невыпадкова звярнуў увагу на тое, што санкцыі ЗША распаўсюджваюцца выключна на амерыканскіх асоб (U.S. persons).
Пры чым тут Літва? Напярэдадні "гадзіны ікс" цяпер і сам Скуодзіс пацвярджае, што не ўсё так адназначна: «Еўрапейскія санкцыі як бы ясныя, а вось па санкцыях ЗША вядзецца шмат дыскусій. Акрамя таго, шмат што можа змяніцца за адзін дзень, ЗША і ЕС могуць увесці новыя санкцыі, калі нічога не зменіцца ў нас па суседстве. (…) Санкцыі не ўведзеныя дзеля санкцыяў, рэжыму проста трэба змяніць свае паводзіны і транзіт, які меў месца паміж нашымі краінамі і ўвогуле, зможа працягвацца».
Гэта - Скуодзіс узору лістапада 2021 года. А вось што ён заяўляў у жніўні: «Банкі перастануць прымаць да аплаты рахункі за паслугі ў дачыненні да падвергнутых санкцыям суб'ектаў. Кампаніі не захочуць, пазбягаючы рызык, весці з імі справы. Таму са снежня, калі санкцыі набудуць моц, беларускія ўгнаенні перастануць ісці праз Літву».
Што ж адбылося? Чаму тры месяцы таму пытанне беларускага транзіту здавалася вырашаным, а зараз ужо не ўсё так адназначна? Справа ў тым, што гендырэктар "Літоўскай чыгункі" (ЛЧ) Мантас Бартушка звярнуўся за тлумачэннямі ў амерыканскую "спецслужбу па санкцыях" - Офіс па кантролі над замежнымі актывамі (OFAC).
Там яму патлумачылі, што Клайпедскаму порту не варта баяцца санкцый ЗША з-за супрацоўніцтва з "Беларуськаліем".
«Падчас размовы нас запэўнілі і растлумачылі, што ў цяперашнім аб'ёме санкцый, калі амерыканскія суб'екты не ўдзельнічаюць у ланцужку паставак, то санкцыі не дзейнічаюць», - заявіў Бартушка.
Больш за тое, сам Скуодзіс у пачатку кастрычніка наведваў Злучаныя Штаты і кансультаваўся з амерыканцамі аб санкцыях супраць «Беларуськалія». Інфармацыйнае агенцтва BNS сцвярджае, што гэта была галоўная мэта ягонай паездкі.
Прадстаўнікі Мінфіна ЗША напэўна сказалі Скуодзісу тое ж самае, што і Бартушку: ніхто не прымушае Літву адмаўляцца ад беларускіх грузаў.
Наогул, калі амерыканцы жадаюць распаўсюдзіць свае санкцыі на замежныя кампаніі, яны гэта робяць адкрыта. Ёсць прэцэдэнт "Паўночнага патоку - 2".
Напрыканцы 2019 года ЗША увялі супраць яго санкцыі. Швейцарская кампанія Allseas, якая займалася кладкай газаправода, прыпыніла працы, запытала тлумачэнні ў Мінфіна ЗША і толькі пасля гэтага канчаткова выйшла з праекту.
Але ў выпадку з Літвой усё нашмат прасцей.
Амерыканцы адразу далі зразумець, што іх санкцыі супраць "Беларуськалія" на замежных асоб не распаўсюджваюцца. Гэтую ж пазіцыю яны агучылі Мантасу Бартушку.
Любая кампанія можа рушыць услед прыкладу гендырэктара ЛЧ і высветліць, ці можна ёй весці бізнэс з беларускімі грузаадпраўшчыкамі. Тут ні да чаго варажыць на кававай гушчы. Калі самі ЗША адмаўляюць экстэрытарыяльны характар санкцыяў супраць "Беларуськалія", то чаму Літва павінна іх выконваць?
Наіўна меркаваць, што банкі адмовяцца прымаць плацяжы за перавалку беларускіх угнаенняў у Клайпедскім порце, імкнучыся захаваць сваю рэпутацыю (пра гэта са спасылкай на некаторых экспертаў піша BNS).
Да гэтага часу ні адна кампанія ў свеце добраахвотна не разарвала адносіны з «Беларуськаліем».
Бліжэй за ўсё да гэтага была нарвежская Yara, але нават яна працягвае спраўна закупляць угнаенні з "апошняй дыктатуры Еўропы". Пра якую рэпутацыйную шкоду наогул можа ісці гаворка, калі ні літоўскія, ні амерыканскія, ні еўрапейскія законы не забараняюць банкам суправаджаць транзіт беларускага калію?
"Базавы" прагноз Скуодзіса, пры якім Бацьку ўсё ж такі прагоняць з Клайпеды, па факце носіць спекулятыўны характар.
Міністр выдае жаданае за сапраўднае.
Для рэалізацыі гэтага сцэнара няма ніякіх фармальных падставаў, але ёсць непрыкрытае імкненне ўрада Літвы знішчыць бізнэс, пабудаваны на перавалцы беларускіх угнаенняў.
Кіруючыя кансерватары лічаць гэта справай прынцыпу, а патэнцыйны негатыўны эфект для эканомікі краіны яны лічаць нязначным.
Рызыкнем выказаць здагадку, што літаральна праз некалькі дзён у Літве пачнецца паддывановая (магчыма, зацяжная) барацьба вакол прадукцыі "Беларуськалія". І чыгунка, і Клайпедскі порт, і афіляваныя з гэтым бізнэсам прадстаўнікі ўлады на месцах павінны супраціўляцца нематываванай адмове ад транзіту.
Першую скрыпку будзе іграць кампанія Biriu kroviniu terminalas, якая непасрэдна займаецца перавалкай беларускіх угнаенняў. На іншым боку барыкад - Кабінет міністраў і кааліцыя Сейма з іх "палітыкай каштоўнасцяў".
Для апошніх ідэальны варыянт - дамагчыся прамой забароны на супрацоўніцтва з беларускімі грузаадпраўшчыкамі шляхам узмацнення жорсткасці санкцый ЗША ці ЕС.
Будзе асабліва цікава паназіраць за паводзінамі прэзідэнта Літвы Гітанаса Наўседы. Некалькі месяцаў таму ён публічна заявіў, што сумняваецца ў эфектыўнасці магчымых транзітных санкцый супраць «Беларуськалія», якія прынясуць выгаду расійскім партам на Балтыцы. Ці рызыкне паўтарыць гэта зараз? Наўрад ці.
Хутчэй за ўсё, Наўседа будзе над сутычкай.
Публічна заступацца за Беларусь неяк не камільфо, а губіць транзітную галіну краіны разам з кансерватарамі азначае браць на сябе частку адказнасці за праблемы ў эканоміцы.
Навошта прэзідэнту такое "шчасце"? Яму ўжо час думаць аб пераабранні на другі тэрмін.