Літва гатовая цалкам перакрыць транзіт беларускіх угнаенняў у выпадку пашырэння санкцый супраць рэжыму Лукашэнкі. Пра гэта заявілі міністр замежных спраў рэспублікі Габриэлюс Ландсбергіс і прэм'ер-міністр Інгрыда Шыманітэ. Па словах кіраўніка літоўскага ўрада, адмова ад супрацоўніцтва з «Беларуськаліем» не павернецца для яе краіны сур'ёзнымі эканамічнымі цяжкасцямі. Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка атрымаў яшчэ адзін доказ таго, што з Клайпедскага порта ў Расію яму лепш сысці самастойна.
Тэма новых санкцый супраць Беларусі падымаецца ў кантэксце міграцыйнага крызісу, які Літва афіцыйна прызнала «гібрыднай агрэсіяй» Лукашэнкі. Ландсбергіс сцвярджае, што яго ведамства ўжо фармальна прадаставіла Бруселю прапановы па ўзмацненні эканамічнага ціску на "апошнюю дыктатуру Еўропы”. Пад удар можа патрапіць, у тым ліку, і "Беларуськалій", які выкарыстоўвае для перавалкі сваёй прадукцыі Клайпедскі порт.
На пытанне аб тым, ці можа Літва адмовіцца ад транзіту угнаенняў з суседняй краіны, Ландсбергіс адказаў станоўча.
«Магчыма поўнае спыненне. Я б сказаў, што так, гэта рэальна. Рэальныя перамовы яшчэ не пачаліся, таму яшчэ рана пра гэта казаць », - адзначыў кіраўнік літоўскага МЗС.
Прыкладна тое ж самае паўтарыла прэм'ер-міністр прыбалтыйскай рэспублікі Інгрыда Шыманітэ: «Літва і цяпер можа цалкам спыніць гэты транзіт, што тычыцца фінансавых магчымасцяў, але з прававога пункту гледжання санкцыі павінен уводзіць ЕС па дамоўленасці ўсіх краін, гэтае пытанне ЕС будзе вырашаць толькі тады, калі будзе адабрэнне ўсіх 27 краін. (...) Літва ўзняла гэтае пытанне ў ведамствах ЕС, а фінансава няма, мабыць, такой нагрузкі, якая прымусіла б Літву прыніжацца або паступацца сваімі прынцыпамі ».
Заява Шыманітэ выглядае як бравурная спроба запужаць Лукашэнку. Але абмеркаванне папярэдняга пакета санкцый наглядна прадэманстравала, што Літва не гарыць жаданнем страляць сабе ў нагу.
Калі прадстаўнікі іншых краін ЕС прапанавалі нанесці ўдар па хімічнай прамысловасці Беларусі, Вільнюс раптам здаў назад. Прэзідэнт Літвы Гітанас Науседа публічна заклікаў не чапаць "Беларуськалій".
«У выпадку прыняцця гэтага рашэння страты панясе хто заўгодна, але не беларускі рэжым. Таму ўзнікае пытанне: ці дасць гэтая мера чаканы вынік? (...) Больш за ўсіх ўзрадавалася б Расія, якая імкнецца перанакіраваць грузы ў альтэрнатыўныя парты », - запэўніваў Науседа.
У выніку пяты пакет санкцый супраць Беларусі аказаўся даволі мяккім. Пад абмежаванні патрапілі толькі некаторыя катэгорыі угнаенняў, якія не ўваходзяць у пералік асноўнай экспартнай прадукцыі «Беларуськалія». Клайпеда захавала жыццёва важныя транзітныя патокі. Партавікі і чыгуначнікі выдыхнулі: не такі страшны чорт, як яго малююць!
Мяркуючы па апошніх навінах, Клайпеда ўпэўнена трымаецца на плаву. Нават страта беларускага нафтатранзіту, які сышоў у Усць-Лугу, не стала для яе сур'ёзным ударам.
За першыя шэсць месяцаў гэтага года Клайпедскі порт апрацаваў 22,05 мільёнаў тон грузаў - гэта на 0,2% больш, чым за аналагічны перыяд мінулага года. Павелічэнне патокаў генеральных і насыпных грузаў кампенсавала выпадаючыя аб'ёмы нафтапрадуктаў.
Клайпеда па-ранейшаму загружаная больш, чым парты Рыгі, Вентспілса і Ліепаі, разам узятыя.
Збольшага гэта тлумачыцца тым, што санкцыйная вайна, па вялікім рахунку, пакуль абыйшла бокам транзітную галіну Літвы.
Менавіта «пакуль». На хвалі міграцыйнага крызісу ўрадавыя чыноўнікі заяўляюць, што яны, аказваюцца, не проста могуць «абсекчы» беларускі транзіт - яны да гэтага гатовыя! Фінансавыя магчымасці нібыта дазваляюць.
Пра якія магчымасцях ідзе гаворка? Зразумела, знайсці замену беларускім грузам Клайпедскі порт не зможа. Свабодных грузаў на Балтыцы проста няма. Затое ёсць найжорсткая канкурэнцыя паміж партамі Польшчы, Літвы, Латвіі, Эстоніі, Расіі.
Ва ўмовах транзітнага крызісу Вільнюсу застанецца толькі адно - ісці з працягнутай рукой на Захад, прасіць у Еўрасаюза дадатковых датацый, якія дапамогуць кампенсаваць недаатрыманыя даходы бюджэту.
Мімаволі ўзнікае пытанне: а чаму два месяцы таму Літва не бравіравала тым, што яна гатовая перакрыць Лукашэнкі выхад да Балтыйскага мора? Чаму Науседа сумняваўся ў эфектыўнасці гэтага кроку? Чаму цяпер Шыманітэ і Ландсбергіс не гавораць пра тое, што санкцыі супраць «Беларуськалія» стануць падарункам для Расіі?
Можна, вядома, растлумачыць гэта узмацненнем канфрантацыі паміж Мінскам і Вільнюсам: міграцыйны крызіс падняў стаўкі, цяпер Літва гатовая ахвяраваць эканамічнай выгадай, каб нанесці Лукашэнку сапраўды балючы ўдар. Але аб яе рэальнай гатоўнасці гаварыць рана.
Пакуль што пытанне шостага пакета санкцый супраць Беларусі на ўзроўні ЕС нават не абмяркоўваецца.
Дыскусія пачнецца не раней за верасень. Тады, магчыма, Літва зноў праявіць неўласцівую ёй рацыянальнасць і прапануе адмовіцца ад «неэфектыўных» абмежавальных мер накшталт забароны на экспарт беларускіх угнаенняў праз парты краін-членаў ЕС.
Як бы там ні было, Лукашэнка атрымаў яшчэ адно пацверджанне таго, што з Клайпеды яму лепш сыходзіць добраахвотна. Не чакаць, пакуль ашалелыя літоўскія палітыкі ажыццявяць свае пагрозы.
Калі гэта адбудзецца, «Беларуськалій» апынецца ў вельмі цяжкім становішчы, таму што 90% яго прадукцыі экспартуецца праз марскія вароты Літвы.
Куды падзець гэтыя гіганцкія аб'ёмы грузаў? У Латвію? Яе парты таксама будуць падпарадкоўвацца санкцыйнай палітыцы Еўрасаюза. У Расію? У Расіі пакуль няма свабодных магутнасцяў для перавалкі угнаенняў.
Менавіта таму Масква і Мінск ужо не адзін месяц вядуць перамовы аб будаўніцтве ў Усць-Лузе асобнага тэрмінала для патрэб «Беларуськалія». Усяго год таму гэты праект здаваўся бессэнсоўным - сёння ён здаецца безальтэрнатыўным.
Літва нястомна пацвярджае свой статус ненадзейнага транзітнага партнёра.
Яна ўжо імплементавала хай і мяккія, але цалкам канкрэтныя санкцыі супраць «Беларуськалія», дарма, што той збіраўся інвеставаць у развіццё Клайпедскага порта. Цяпер вядучыя літоўскія палітыкі пагражаюць наогул адрэзаць Беларусь ад Балтыйскага мора. Чым хутчэй Мінск купіруе гэтую пагрозу, тым лепш для яго самога.