Мэр Рыгі Марціньш Стакіс дэманстратыўна замяніў дзяржаўны сцяг Беларусі, які знаходзіўся ў цэнтры горада разам з іншымі сцягамі краін - удзельніц чэмпіянату свету па хакеі, на бел-чырвона-белы. Адразу пасля гэтага Мінск прыняў рашэнне выправадзіць ўсіх супрацоўнікаў латвійскага пасольства. Прыбалтыйская рэспубліка адказала тым жа. І хоць пра гэта не заяўлена афіцыйна, Мінск і Рыга 24 мая фактычна разарвалі дыпламатычныя адносіны.
Тое, што адбылося напярэдадні ў цэнтры латвійскай сталіцы, цяжка паддаецца тлумачэнню. Мэр Рыгі Марціньш Стакіс і міністр замежных спраў Эдгар Рынкевіч знялі з флагштока беларускі сцяг і замянілі яго на бел-чырвона-белы. За працэсам назіралі журналісты - іх, мабыць, загадзя апавясцілі аб поскудзі, якая мае адбыцца. Латвійскім палітыкам захацелася, каб момант апаганення дзяржаўнага сімвала суседняй краіны быў зняты на камеру. Пазней абодва выклалі фатаграфіі гэтага «мерапрыемства» на свае старонкі у Twitter.
«Сцягу, які сімвалізуе рэжым, дзяржаўны тэрарызм, не месца ў Рызе - таму мы яго і знялі», - растлумачыў свае матывы Рынкевіч.
«Мы падымаем сцяг свабоднай Беларусі, давераны мне беларускай апазіцыяй, яе бежанцамі, якія цяпер знаходзяцца ў Латвіі. Гэтым сцягам мы выказваем нашу падтрымку не толькі палітычна затрыманаму Раману Пратасевічу, але і іншым, якія праследуюцца беларускім рэжымам », - дадае Стакіс.
Латвійскім палітыканам, мабыць, няўцям, што атаясамліваць нацыянальны сцяг якой-небудзь краіны выключна з кіруючым рэжымам - гэта вяршыня глупства. Дзяржаўная сімволіка была зацверджана ў Беларусі па выніках рэферэндуму 1995 года, гэта значыць у выніку народнага волевыяўлення. Для многіх беларусаў, якія не ўхваляюць палітыку Лукашэнкі, сцяг, герб і гімн Беларусі ўсё роўна маюць сакральнае значэнне. З гэтымі сімваламі звязаны працяглы (ужо больш за чвэрць стагоддзя) перыяд найноўшай гісторыі іх краіны.
Хто ж даў права Стакісу і Рынкевічу вызначаць, які сцяг сімвалізуе «свабодную Беларусь», а які - «дзяржаўны тэрарызм»? Але нават вызначыўшыся з дэфініцыямі і жадаючы выказаць падтрымку Раману Пратасевічу, яны маглі зрабіць гэта цывілізавана. Нічога не перашкаджала таму ж Стакісу павесіць бел-чырвона-белы сцяг у сябе ў кабінеце ці, напрыклад, ля ўваходу ў будынак Рыжскай думы. Проста мэта ў яго была іншая - плюнуць у твар беларускаму народу, прыкрываючыся салідарнасцю з яго апазіцыйнай часткай.
Асабліва цынічным гэты ўчынак выглядае ў кантэксце правядзення ў Рызе чэмпіянату свету па хакеі. Як будуць адчуваць сябе беларускія спартсмены пасля таго, як іх дзяржаўны сімвал ў цэнтры латвійскай сталіцы публічна апаганілі? Наўрад ці камусьці гэта дадае ўпэўненасці ў сваіх сілах.
Узяўшы на сябе арганізацыю чэмпіянату свету па хакеі, Латвія аўтаматычна дала абавязацельства забяспечваць грамадскі парадак падчас правядзення турніру. Яна павінна сачыць за тым, каб ніхто не зрываў і ня апаганьваў дзяржаўныя сцягі краін - удзельніц першынства. Але адбываецца неймавернае: вандалізмам займаюцца самі прадстаўнікі ўлады (як цэнтральнай, так і муніцыпальнай).
Прамаўчаць не змог нават прэзідэнт Міжнароднай федэрацыі хакея (IIHF) Рэнэ Фазель, якога раней ужо зацкавалі за сяброўства з «апошнім дыктатарам Еўропы». «Мы адправілі ліст мэру Рыгі. Гэта непрымальна для нас. На арэне мы не будзем мяняць сцягі. І мы папросім прыбраць сцягі чэмпіянату свету і IIHF з тых пазіцый, дзе ў Рызе памянялі сцягі», - заявіў Фазель.
Зрэшты, прымушаць латвійскіх чыноўнікаў выконваць элементарныя нормы прыстойнасці ён не будзе. Ды і не зможа. Пад падставай салідарнасці з праціўнікамі Лукашэнкі ў «цывілізаваным» свеце без праблем можна апаганьваць дзяржаўныя сімвалы цэлай краіны - на тое ён і "цывілізаваны" ...
На тое, што адбылося, рэзка адрэагавала толькі сама Беларусь. «Паслу (Латвіі ў Беларусі - заўв. RuBaltic.Ru) быў заяўлены рашучы пратэст у сувязі з гэтай сітуацыяй, у сувязі з гэтым інцыдэнтам. Было выразна даведзена, што гэта з'яўляецца цынічным зневажаннем ўсіх і ўсялякіх нормаў міжнароднага права. Фактычна актам дзяржаўнага вандалізму. Для нас абсалютна непрымальныя падобныя дзеянні, накіраваныя супраць суверэннай дзяржавы і суверэннай нацыі. Гэта пры тым, што нашы партнёры заяўляюць пра нібыта ўсебаковую падтрымку нашай дзяржаўнасці, нашага суверэнітэту і незалежнасці. А на самай справе здзяйсняюць адкрытыя правакацыі, якія накіраваны на разбурэнне гэтага суверэнітэту і дзяржаўнасці», - адзначыў міністр замежных спраў Беларусі Уладзімір Макей.
У той жа дзень латвійскаму паслу Эйнарсу Семанісу ветліва прапанавалі пакінуць Беларусь на працягу 24 гадзін. Усяму дыпламатычнаму і адміністрацыйна-тэхнічнаму персаналу пасольства далі на зборы крыху больш за двое сутак. МЗС дазволіў пакінуць у Мінску ўсяго аднаго адміністрацыйна-тэхнічнага супрацоўніка для нагляду за будынкам.
Латвія адказала адпаведна: Часовай Паверанай Беларусі Наталлі Садоўскай паведамілі пра высылку беларускіх дыпламатаў да нармалізацыі адносін паміж краінамі. Лідэры Еўрасаюза тым часам выказалі салідарнасць з Рыгай «у сувязі з неапраўданай высылкай латвійскіх дыпламатаў».
Любому з іх можна задаць пытанне: а як бы вы адрэагавалі на тое, што ўлады суседняй краіны публічна, з агіднай усмешкай на тварах, апаганьваюць ваш дзяржаўны сцяг? Няўжо гэта не «чырвоная лінія», якую нельга пераходзіць?
Тое, што адбылося ў Рызе, Еўрасаюз ніяк не каментуе. Яно і зразумела: знайсці апраўданне ўчынку Стакіса і Рынкевіча немагчыма, але і сароміць іх неяк не камільфо. Калі ўслед за Латвіяй беларускія сцягі пачнуць мяняць на БЧБ-сімволіку ў іншых заходніх краінах, спыняць гэтую ганебную кампанію ніхто не будзе.
Беларусь, між тым, паводзіць сябе годна. Акцыя пратэсту пад сценамі латвійскага пасольства ў Мінску прайшла без правакацыяў - не было нават намёку на агрэсіўныя дзеянні з боку ўдзельнікаў мітынгу. Ніхто не блакаваў машыну Семаніса, не парушаў працу дыпламатычнага прадстаўніцтва, не спрабаваў сарваць дзяржаўны сцяг Латвіі і замяніць яго, напрыклад, на сцяг Латвійскай ССР (хаця гэтая ідэя актыўна абмяркоўваецца ў Сеці). Таму што Беларусь - не Прыбалтыка. Тут умеюць выконваць элементарныя нормы прыстойнасці.