Інцыдэнт з гібеллю супрацоўніка беларускага КДБ падчас штурму кватэры падазраванага ў экстрэмізму праграміста Андрэя Зельцэра працягвае раскручвацца і здольны выклікаць новы крызіс у беларуска-расійскіх адносінах. У цэнтры скандалу апынулася газета «Камсамольская праўда» у Беларусі, сайт якой быў заблакаваны пасля кампліментарнай публікацыі пра забойцу.
З пачатку палітычнага крызісу ў Беларусі Масква і Мінск стараліся пазбягаць публічных выпадаў у адрас адзін аднаго, як гэта было ў перыяд беларускай «шматвектарнасці» 2014-2020 гадоў, і ўсяляк дэманстравалі, што асноўныя супярэчнасці ў двухбаковых адносінах ліквідаваныя. Аднак падзеі апошняга тыдня, здаецца, могуць парушыць гэты бачны спакой.
У самой Беларусі справа Зельцэра выклікала небывалы публічны рэзананс, у чарговы раз выявіўшы крайнюю ступень палярызацыі беларускай інфармацыйнай прасторы.
Афіцыйны інфармацыйны наратыў прадставіў гібель супрацоўніка КДБ як беспрэцэдэнтную падзею, якая сведчыць аб тым, што беларуская апазіцыя канчаткова перайшла да тактыкі ўзброенай барацьбы.
На «змагарских» рэсурсах, насупраць, выказваліся сумневы ў афіцыйнай версіі падзей. Так, прызнаны ў Беларусі экстрэмісцкім інфармацыйны партал tut.by выявіў шматлікія, на думку рэдакцыі партала, нестыкоўкі ў апублікаваным відэа штурму кватэры Зельцэра. Аб'яўлены ў вышук палітолаг Дзмітрый Балкунец у сваім тэлеграм-канале выказаў здагадку, што супрацоўнік КДБ загінуў не ад кулі Зельцэра, а ад «дружалюбнага агню» сваіх.
Зрэшты, адначасова з сумневамі ў тым, што ў супрацоўніка КДБ страляў Зельцэр, у апазіцыйным медыя-асяроддзі пачалася яго актыўная гераізацыя як «змагара за свабоду», які ахвяраваў сваім жыццём.
Беларускія ўлады адказалі жорстка, пачаўшы масавы адлоў падобных каментатараў.
Сярод іншых, пад раздачу трапіла і «Камсамольская праўда ў Беларусі», якая апублікавала матэрыял пра Андрэя Зельцэра з камплементарнымі выказваннямі ў яго адрас. Рэдакцыя «Камсамолкі» паспешліва зняла гэты матэрыял, але было ўжо позна: беларускае Міністэрства інфармацыі заблакавала сайт КП.
Неўзабаве з'явіліся паведамленні аб арышце аўтара скандальнай публікацыі Генадзя Мажэйкі. Прычым, затрымалі яго нібыта ў Маскве. Ці так гэта, да гэтага часу да канца не ясна.
Арышт Мажэйкі выклікаў нечаканы рэзананс у Расіі. З асуджэннем дзеянняў беларускіх уладаў выступіў галоўны рэдактар «Камсамольскай праўды» Уладзімір Сунгоркін. На падзеі ў Беларусі актыўна адгукнуліся многія расійскія телеграм-каналы і іншыя «лідэры грамадскай думкі».
Нарэшце, выказаўся прэс-сакратар прэзідэнта Уладзіміра Пуціна Дзмітрый Пяскоў, які адзначыў, што гаворка ідзе аб «унутрыбеларускім сюжэце», але пры гэтым звярнуў увагу, што «разам з тым сапраўды мы выразна пазначылі нашу пазіцыю адносна абмежаванняў у дачыненні да нашага выдання,"Камсамольскай праўды". Мы з гэтым не згодныя. І мы ўсё ж такі чакаем адмены гэтых абмежаванняў і забеспячэння свабоднай працы нашага паважанага выдання на тэрыторыі саюзнай нам Беларусі».
Са свайго боку, Савет па правах чалавека пры прэзідэнце РФ заклікаў спыніць блакаванне сайта КП і вызваліць журналіста.
Раней Масква старанна пазбягала ўключэння ў спрэчкі аб свабодзе слова і журналісцкай дзейнасці ў Беларусі. Цяперашнюю рэакцыю на беларускія падзеі таксама складана назваць рэзкай, аднак відавочна адно - у Маскве інцыдэнт з журналістам Мажэйка заўважылі.
Нечаканы грамадскі рэзананс, які выклікалі ў Расіі ліхтугі беларускай «Камсамолкі», адлюстроўвае вельмі неадназначнае стаўленне расійскай грамадскасці да беларускай праблемы. Падтрымка Крамлём падчас леташняга палітычнага крызісу Аляксандра Лукашэнкі выклікала сур’ёзны скепсіс не толькі з боку ліберальна-празаходняга, але і патрыятычнага лагера.
Крытыкі беларускай палітыкі Крамля вызначалі, што падтрымка Лукашэнкі не толькі адштурхне ад Расіі апазіцыйную частку беларускага грамадства, але таксама не забяспечыць лаяльнасці кіруючага рэжыму, што, у канчатковым рахунку, можа абярнуцца татальным пройгрышам Расіі ў Беларусі.
Традыцыйным аб'ектам крытыкі станавілася адсутнасць у Беларусі расійскай «мяккай сілы», што прывяло да дамінавання ў беларускім інфармацыйным полі нацыяналістычна-празаходніх сілаў.
Выпадкі, калі расійскія ўлады выдавалі са сваёй тэрыторыі беларускіх апазіцыянераў, якія знаходзяцца ў вышуку, таксама ўспрымаліся неадназначна ў расійскім грамадстве, а спецаперацыі беларускіх спецслужбаў на тэрыторыі РФ наогул выклікалі адкрытае раздражненне.
У выпадку з затрыманнем Мажэйкі трыгерам для пачатку шуміхі таксама паслужыла інфармацыя аб тым, што ён вывезены ў Беларусь з тэрыторыі Расіі. «Беларускія спецслужбы гаспадараць у РФ як у сябе дома», - такі рэфрэн многіх інфармацыйных паведамленняў па сітуацыі вакол беларускай «Камсамолкі».
Для расіян падобная сітуацыя ўяўляецца непрымальнай і выстаўляе беларуска-расійскія адносіны не ў лепшым выглядзе.
Думаецца, сваю ролю адыграў і асаблівы статус «Камсамольскай праўды» - аднаго з найстарэйшых выданняў Расіі, да таго ж, маючага рэпутацыю «любімай газеты Пуціна». Нягледзячы на тое, што беларуская «Камсамолка» фактычна не мае дачынення да расійскай КП і з'яўляецца самастойным беларускім выданьнем, якое працуе па франшызе, а яго рэдакцыйную палітыку складана назваць прарасійскай, пад ударам апынуўся менавіта расійскі брэнд.
І гэта таксама было ўспрынята вельмі хваравіта.