Лукашэнка прайграў бітву за беларускі Telegram

Беларускія Telegram-каналы сталі ключавым інфармацыйным рэсурсам беларускай апазіцыі і асноўным інструментам спробы звяржэння кіраўніцтва Беларусі шляхам арганізацыі масавага пратэсту ў жніўні 2020 года. Беларускія і расійскія спецыялісты па новых медыя прафесійна разбіралі феномен палітычнага Telegram ў Беларусі ў рамках міжнароднай летняй школы Studia Baltica ў Калінінградзе. Аналітычны партал RuBaltic.Ru суміраваў атрыманую інфармацыю і падрыхтаваў матэрыял пра асаблівасці палітычнай Telegram-прасторы Рэспублікі Беларусь.

Беларускі Telegram самы палітызаваны

RuBaltic.Ru скарыстаўся дадзенымі рэсурсу Telegram Analytics і прааналізаваў ТОП-100 Telegram-каналаў Расіі, Украіны і Беларусі.

Першае, на што варта звярнуць увагу, - структура пераваг Telegram-аўдыторыі ў трох краінах вельмі моцна адрозніваецца.

Структура ТОП-100 Telegram-каналаў Расіі, Украіне і Беларусі па тэмах

У Расіі доля каналаў з ТОП-100, прысвечаных навінам і палітыцы, займае ўсяго каля 20%, на Украіне - 56%, у Беларусі - 72%.

Для большага разумення: расійскія палітычныя каналы з найбольшай аўдыторыяй займаюць 61 і 63 радкі рэйтынгу - Сталингулаг і НЕЗЫГАРЬ. На Украіне канал «Украіна Цяпер» знаходзіцца на 2-ім радку, саступаючы толькі «Коронавірус_інфо».

У Беларусі ўвесь ТОП-10 прадстаўлены навінамі і палітыкай: NEXTA, TUT.BY навіны | Zerkalo.io, Беларусь галаўнога мозгу і іншыя. І толькі на 17 радку рэйтынгу размясціўся «Мерзкий Кокобай» - канал пра ежу і вольны час.

Telegram-каналы ў апазіцыі, у топе, па-за законам і за мяжой

Пасля абвяшчэння вынікаў выбараў прэзідэнта Беларусі ў жніўні 2020 ггода краіна ўвайшла ў зацяжны грамадска-палітычны крызіс, які працягваецца па сённяшні дзень.

Структура ТОП-100 Telegram-каналаў Расіі, Украіне і Беларусі па тэмах

Беларуская ўлада адказала забаронай апазіцыйных Telegram-каналаў і прызнаннем іх экстрэмісцкімі. Першымі ў «чорны спіс» патрапілі рэсурсы NEXTA, затым - буйныя каналы Беларусь галаўнога мозгу, МотолькоПомоги і шэраг рэгіянальных рэсурсаў. Судовыя працэсы падобнага роду працягваюцца і ў 2021 годзе.

У маі 2021 года супрацоўнікі Камітэта дзяржкантролю Беларусі (КДБ) заблакавалі дзейнасць самага папулярнага беларускага выдання - TUT.BY. Фармальнай падставай для ўдару па СМІ стала ўхіленне ад выплаты падаткаў. Праз месяц суд прызнаў дзейнасць TUT.BY экстрэмісцкай. Да забароны сайт выдання наведвалі больш за 60% жыхароў Беларусі.

У ліпені супрацоўнікі TUT.BY запусцілі медыя Zerkalo.io. Рэдакцыя новага выдання працуе за мяжой, выкарыстоўвае сацыяльныя сеткі і мэсэнджары TUT.BY і разлічвае абыходзіць забароны беларускай улады з дапамогай VPN.

Большасць рэдакцый забароненых у Беларусі Telegram-рэсурсаў працуюць за мяжой.

Першымі краіну пакінулі аўтары NEXTA: беларусы па паходжанні эмігравалі ў Польшчу задоўга да старту выбарчай кампаніі 2020 года.

Беларуская палітычная сатыра пакуль дазволена

Крызісы - плённы час для палітычнай сатыры. У Беларусі яе публікуюць каналы тыпу Чай з малинавым варэннем, Вусы Лукашэнкі і Грустный Коленька. Рэдакцыі гэтых выданняў відавочна настроены супраць улады. Але падача матэрыялу знаходзіцца на мяжы дазволенага, не нясе ў сабе заклікаў да дзеяння і паслядоўнай аргументацыі.

Да таго ж, забарону «Вусоў Лукашэнкі» або «Грустного Коленьки» праз суд прывядзе толькі да росту папулярнасці каналаў і стане падставай для шматлікіх жартаў.

«Грустный Коленька» - сатырычны Telegram-канал, які вядуць ад асобы сына Лукашэнкі Мікалая.

Нейтралітэт у Беларусі сёння не ў модзе

Частка буйных Telegram-каналаў занялі нішу навінавых агрэгатараў. Напрыклад, Тыповая Беларусь, Беларусь у шоку!, Беларусь Зараз. Рэдакцыі каналаў публікуюць міжнародныя і беларускія навіны, не робячы вострых палітычных акцэнтаў.

У нейкім родзе яны выконваюць функцыю гарадскіх газет. Іх чытачы могуць даведацца, што адбываецца ў краіне і свеце, пацешыцца і натрапіць на рэкламу мясцовых вытворцаў або прадаўцоў.

Аўдыторыі нейтральных выданняў складаюць прыкладна па 100 тысяч чалавек, гэта значыць у разы адстаюць ад найбольш папулярных апазіцыйных выданняў.

Праўладныя СМІ менш папулярныя, чым апазіцыйныя і нейтральныя

Сярод лаяльных Лукашэнке Telegram-каналаў ўсяго некалькі папулярных: Пул Першага і Жоўтыя слівы.

Першы рэсурс звязваюць з прэс-службай беларускага прэзідэнта. Ён транслюе пазіцыю ўлады і асвятляе яе дзеянні ў выгадным святле. Аўтары «Жоўтых сліў» працуюць на аўдыторыю, якая падтрымлівае Лукашэнку. У асноўным, канал займаецца інтэрпрэтацыяй і тлумачэннем навін на карысць улады.

Мяркуючы па аўдыторыі, праўладныя Telegram-каналы не карыстаюцца вялікай папулярнасцю сярод беларусаў. Іх аўдыторыя трохі ніжэй, чым у палітычна нейтральных выданняў.

Малалікі апалітычны беларускі Telegram

Не ўсе медыя Беларусі ўключыліся ў палітычнае супрацьстаянне. Найбольш папулярныя апалітычныя Telegram-каналы:

● Вандроўкі (35 тыс. падпісчыкаў) дзеляцца сакрэтамі танных і цікавых падарожжаў. Аўдыторыя расійскага канала-аналага амаль дасягнула 200 тысяч;

● Аўтары «Мерзкого Кокобая» (90 тыс.) пішуць, дзе можна смачна паесці;

● «АйТиБорода» (24 тыс.) распавядае навіны IT.

У сучаснай Беларусі падобныя рэсурсы ў меншасці, верагодна, пакуль краіна не выйдзе з палітычнага крызісу.

Telegram суседніх краін аб Беларусі разважае аналітычна

Цікавы факт або асаблівасць падліку tgstat - беларускія карыстальнікі мэсэнджара не чытаюць або вельмі рэдка чытаюць Telegram-каналы краін-суседзяў. Галоўныя рэсурсы Украіны і Расіі не трапляюць нават у канец ТОП-100 каналаў Беларусі па папулярнасці. Падобная сітуацыя з украінскай і расійскай прасторай.

Тым не менш, расійскія і ўкраінскія палітычныя Telegram-каналы рэгулярна звяртаюцца да тэмы Беларусі.

Напрыклад, расійскі НЕЗЫГАРЬ прысвячае Беларусі мінімум адзін пост на тыдзень. Гэтак жа часта піша Уладзімір Салаўёў. Некалькі радзей успамінае пра суседзяў канал Кровавая барыня.

Украінскія Легітымны і Рэзідэнт пішуць пра беларускія падзеі, асабліва аб перасячэнні ўкраінскіх і беларускіх інтарэсаў.

Аб найважнейшых палітычных падзеях Беларусі распавядаюць аўтары RuBaltic.Ru: у фармаце дайджэста - Оперштаб.Ильяшевич, больш падрабязна і з апусканнем у кантэкст тэмы - Кніга Насовіча.

Беларускі Telegram належыць апазіцыі

Беларуская Telegram-супольнасць праз год пасля пачатку крызісу застаецца апазіцыйнай, нягледзячы на забароны. У нейкай ступені, увязаўшыся ў супрацьстаянне з Telegram-рэдакцыямі, улада сама паказвае інтэрнэт-карыстальнікам, якія каналы варта чытаць (забароненыя), а якія - не (дазволеныя). Статыстыка наведванняў і колькасць падпісчыкаў гэта толькі пацвярджаюць.

За год у Лукашэнке і яго прыхільнікам не атрымалася стварыць у Telegram альтэрнатыву Nexta і TUT.BY, якая падтрымлівае ўладу.

Верагодна, для гэтага няма людзей і экспертызы. А значыць, Лукашэнка прайграе Telegram і прапускае шанцы пазмагацца за частку беларускага народа ў інфармацыйным полі.

 Структура Telegram-прасторы Беларусі