У Літве паведамілі аб перапраўцы праз Клайпедскі порт у Саудаўскую Аравію абсталявання з Беларусі, якое можа быць выкарыстана для стварэння зброі масавага паражэння. У адзін дзень з выхадам «журналісцкага расследавання» пра беларускі кантэйнер Камітэт па нацыянальнай бяспецы і абароне Літвы праводзіць пасяджэнне на тую ж тэму. Мэты спецаперацыі шытыя белымі ніткамі: Вільнюс хоча ўвесці ліцэнзаванне літоўскімі ўладамі грузаў з Беларусі і тым самым атрымаць у свае рукі магчымасць у любы момант заблакаваць беларускі транзіт.
У 2018 годзе ўлады Беларусі адправілі ў Саудаўскую Аравію праз Клайпеду кантэйнер з абсталяваннем, якое можа быць выкарыстана для стварэння зброі масавага знішчэння. Гэта высветлілі аўтары «журналісцкага расследавання» літоўскага партала DELFI і нейкага Альянсу беларускіх даследчыкаў: няйначай, чарговай НКА беларускай палітэміграцыі, створанай для легалізацыі дадзеных літоўскіх спецслужбаў.
Што там у дадзеным выпадку «расследаваць», рашуча незразумела.
Апублікаваная інфармацыя пра транзіт кантэйнера тры гады спакойна ляжала ў дакументах літоўскай мытні.
Беларусь перадала ў Саудаўскую Аравію «прамысловае абсталяванне для акіслення арганічных спалучэнняў». Абсталяванне, якое вызначае змест дыяксіду азоту, было выраблена Аб'яднаным інстытутам энергетычных і ядзерных даследаванняў для ўніверсітэта караля Абдул-Азіза. Беларускі груз ішоў зусім адкрыта, мытнікі яго дагледзелі як мае быць, задэкларавалі і прапусцілі.
Праз тры гады камусьці ў Літве, хто мае доступ да архіва літоўскай мытні, прыйшло ў галаву, што дыяксід азоту выкарыстоўваецца для аксідацыі ракетнага паліва. А Саудаўская Аравія распрацоўвае ўласную ракетную праграму ...
Аднак калі і падымаць цяпер міжнародны скандал з гэтай нагоды, то супраць самой Літвы.
Гэта ж літоўскія афіцыйныя асобы ў свой час не выказалі сваіх сумневаў з нагоды сумніўнага грузу з Беларусі, не паведамілі пра яго профільныя падраздзяленні ААН, АБСЕ і гэтак далей, а праз тры гады самі сябе выкрываюць.
Зрэшты, такіх амбіцыйных задач літоўская мастацкая самадзейнасць і не ставіць.
Мэта куды прасцей: стварыць інструмент блакады беларускага транзіту, увёўшы абавязковае ліцэнзаванне транзітных грузаў Літвой.
«Расследаванне» DELFI - прапагандысцкае абгрунтаванне для ўвядзення такога ліцэнзавання. Там усё шыта белымі ніткамі.
«Калі б гаворка ішла пра ваенныя тавары (з спісу ваенных тавараў), тады патрэбна была б ліцэнзія, але ліцэнзія на транзіт (з трэцяй краіны ў трэцюю). У дадзеным выпадку мы гаворым аб тавары падвойнага прызначэння, пры яго перавозцы праз Літву ліцэнзія не патрэбна ", - заявіў старэйшы саветнік аддзела працэдур Мытнага дэпартамента Літвы Раландас Юрайтыс.
МЗС Літвы ў сваю чаргу заяўляе, што літоўскі бок у сітуацыі з кантэйнерам ўсё бачыў і ўсё разумеў, але нічога не мог зрабіць. «Кантроль тавараў падвойнага прызначэння рэгламентуе рэгламент Савета ЕС 428/2009. Ён апісвае рэжым экспарту, перасылкі, кантролю звязаных з пасрэдніцтвам і транзітам паслуг, калі гаворка ідзе пра тавары двайнога прызначэння. У адпаведнасці з гэтым актам пры транзіце праз тэрыторыю ЕС тавараў падвойнага прызначэння з трэціх краін транзітная ліцэнзія не патрабуецца», - гаворыцца ў каментары знешнепалітычнага ведамства.
У поўнай адпаведнасці са старым жартам пра раяль, які цалкам выпадкова апынуўся ў кустах, Камітэт па нацыянальнай бяспецы і абароне Сейма Літвы ў адзін дзень з публікацыяй «расследавання» прызначыў закрытае пасяджэнне аб мерах кантролю за стратэгічнымі таварамі і таварамі двайнога прызначэння. «Я не ведаю, можа, нам распавядуць і гэтую гісторыю, і так можа быць. Проста мы падымаем пытанне, ці ўсё ў парадку. Ці добра мы ўсе правяраем, ці няма нейкіх схемаў», - распавёў аб планах камітэта яго старшыня,«ландсбергіст»Лаўрынас Кашчунас.
Хітры план праявіў сябе ў поўны рост.
Афіцыйны Вільнюс хоча стварыць механізм шантажу Беларусі ухвалой або неадабрэннем транзітных грузаў. Толькі дзеля гэтага спатрэбілася адкопваць старую гісторыю з беларускім кантэйнерам для саўдзітаў.
Літва ў канцы мінулага года ўжо намякала на магчымасць увядзення санкцый супраць «Беларуськалія» і іншых «стратэгічных прадпрыемстваў Лукашэнкі», якія экспартуюць сваю прадукцыю праз Клайпедскі порт. Аднак нават літоўскія дзеячы пры ўсёй іх своеасаблівасці не могуць не разумець, што санкцыі можна ўвесці адзін раз, і другі раз гэтага ўжо не зробіш. Калі проста заблакаваць беларускі транзіт, то Мінск элементарна перанакіруе яго на Расію, як гэта ўжо здарылася з нафтапрадуктамі, і ніякіх палітычных саступак ад «апошняга дыктатара Еўропы» ў Вільнюсе не дачакаюцца.
Іншая справа - павольнае выкручванне рук з дапамогай ліцэнзавання. Так можна доўга дзяўбці чэрап па кроплі. Гэтыя кантэйнеры прапусцім, а гэтыя нам здаюцца падазронымі. А куды гэта вы тую партыю угнаенняў прадаеце? Ці не ў Іран, супраць якога дэмакратычная супольнасць ўвяла санкцыі? Не, не пусцім. Але калі вы пагадзіцеся сесці за круглы стол са спадарыняй Ціханоўскай, то, магчыма, мы злітуемся.
У канчатковым рахунку гэта будзе тая ж блакада беларускага транзіту, толькі не аднамомантавая, а паступовая, якая ідзе па нарастаючай.
Разлік на інэрцыйную палітыку Мінска, на надзею беларускага кіраўніцтва, што «ўсё абыйдзецца», і адносіны Беларусі і Захаду вернуцца да стану да прэзідэнцкіх выбараў 2020 года. Бо Аляксандр Лукашэнка ў самай справе не хацеў забіраць транзіт з Клайпеды. Нават нафтапрадукты.
Літоўскі маршрут даўно абкатаны, звыклы. Да таго ж не хочацца расставацца з ілюзіямі, што ў Беларусі ёсць эканамічныя рычагі ўздзеяння на Літву, і потым, Мінск здольны да канструктыўнага дыялогу з ёй, на які няздольная Масква.
З літоўскіх палітыкаў-дубаломаў сталася б адным махам абсекчы ўсе гэтыя ілюзіі і проста ўвесці санкцыі супраць беларускіх кліентаў Клайпеды. Але, мабыць, знайшоўся хтосьці разумнейшы за іх, каб падказаць, што куды больш мэтазгодна ў плане ўплыву на ўнутрыпалітычную сітуацыю ў Беларусі будзе тонкі шантаж і вынас мозгу па кроплі.