Хто такі містэр Пуцін? Гэтае пытанне ўпершыню прагучала на Сусветным форуме ў Давосе ў студзені 2000 года. Члены расійскай дэлегацыі на чале з Анатолем Чубайсам сумеліся, у зале захіхікалі. Ніхто не ведаў, "ху з містэр Пуцін". Адказу прыйшлося чакаць больш за два дзесяцігоддзі. Увесь гэты час прэзідэнт Расіі стаяў на скрыжаванні, відавочна жадаючы пайсці па адной дарозе, а яго ўпарта штурхалі на іншую.
Пачатак расійскай ваеннай аперацыі на Украіне паднімае вострае, непрыемнае, збольшага нават страшнае пытанне, якое нельга не паставіць рубам: няўжо мы памыліліся? Пад словам "мы" трэба разумець усіх тых, хто за апошнія некалькі гадоў удосталь пасмяяўся над пагрозай расійскага ўварвання. Тых, хто адмаўляў саму верагоднасць вайсковага канфлікту паміж узброенымі сіламі РФ і Украіны.
І не проста адмаўляў! Мы ж прыводзілі безліч «жалезабетонных» аргументаў, чаму верагоднасць такога сцэнара блізкая да нуля. Няўжо правы аказаліся не мы, а яны, якія з пенай у рота крычалі аб імперскіх амбіцыях Пуціна і яго імкненні вырашыць ўкраінскае пытанне шляхам прымянення сілы? Няўжо УСУ пусцілі ў ход праславутыя «Джавеліны» і «Стынгеры», якія, з нашага пункту гледжання, павінны былі пыліцца на складах удалечыні ад Данбаса? Няўжо брытанскі таблоід The Sun не хлусіў сваім чытачам, калі расказваў аб непазбежнасці ўварвання? Толькі памыліўся на некалькі дзён.
Я спрабую шчыра адказаць на гэтыя пытанні. І ў галаву закрадаецца крамольная думка: мы жылі ў іншай рэальнасці.
Наша рэальнасць гіне пад ударамі расійскіх крылатых ракет, нашы довады заглушае гул штурмавой авіяцыі ў небе над Кіевам. Мы ў разгубленасці спрабуем "пераварыць" навіны, якія не ўпісваюцца ў нашу карціну свету.
Мы выдавалі жаданае за сапраўднае? Прынамсі, магу казаць пра сябе: я шукаў магчымыя шляхі вырашэння ўкраінскага крызісу выключна ў плоскасці дыпламатыі. Іншыя варыянты здаваліся нерэальнымі. А Пуцін здаваўся палітыкам, які да канца свайго кіраваньня пастараецца не рабіць залішне рэзкіх рухаў. Падатлівы, саступлівы Пуцін - прэзідэнт еўрапейскага тыпу.
Але парадокс сітуацыі заключаецца ў тым, што мы гэтую карціну свету не выдумлялі.
Не выпадкова ў сваім нядаўнім звароце да расіян (які, вядома, адрасаваны быў народу суседняй краіны) Пуцін узгадаў пра размову з Білам Клінтанам у 2000 годзе. Тады перспектыва ўступлення Расіі ў НАТА здавалася не такой фантастычнай.
Свой першы прэзідэнцкі тэрмін гаспадар Крамля пачынаў з пазіцыі палітыка, які настроены на саюзніцкія адносіны з Захадам. Пуцін узору пачатку "нулявых" адным з першых адгукнуўся на трагедыю 11 верасня, заявіўшы аб гатоўнасці падтрымаць намаганні ЗША па барацьбе з сусветным тэрарызмам. Пуцін узору "нулявых" карыстаўся папулярнасцю на Захадзе, быў у добрых адносінах са шматлікімі еўрапейскімі лідэрамі і не выяўляў "рэваншысцкіх" замашак. Ён схіляў галаву перад ахвярамі Катынскай трагедыі, даваў адназначную адзнаку злачынствам сталінскай эпохі.
З пункту гледжання заходніх партнёраў, яго праблема заключалася толькі ў адным: ён не хацеў быць лідэрам зрынутай краіны, з якой можна абыходзіцца па-быдлячы.
Але любыя спробы Расіі захаваць свой уплыў на постсавецкай прасторы ў лепшым выпадку сустракалі з'едлівую ўхмылку. У горшым - абвінавачванні ў імкненні адрадзіць Савецкі Саюз.
Ухмылкі скончыліся даўно. Прынамсі, у 2014 годзе, калі гаспадара Крамля аб'явілі ледзь не ворагам усяго «цывілізаванага» свету. Але ў тым і справа, што "ці ледзь". Маючы ўсе магчымасці для ўхілення непажаданага яму (і пры гэтым абсалютна незаконнага) кіеўскага рэжыму, Пуцін на гэта не пайшоў. Пры пасярэдніцтве Масквы былі заключаны спачатку першыя, затым другія Мінскія пагадненні, якія дазвалялі аднавіць баланс палітычных сіл на Украіне шляхам прадастаўлення асаблівага статусу асобным раёнам Данецкай і Луганскай народных рэспублік (АРДЛА). Па вялікім рахунку, гаворка ішла аб мірным вяртанні краіны ў «дамайданны» стан.
Доўгія восем гадоў Захад не быў адзіны ў сваіх ацэнках прэзідэнта Расіі. Не было падстаў прыклеіць яму ярлык "новага Гітлера". Што гэта за Гітлер, які церпіць у сябе пад бокам адкрыта варожую яму дзяржаву? У якога Гітлера нават найбліжэйшы саюзнік (у дадзеным выпадку Беларусь) трымае курс на шматвектарнасць і дазваляе сабе такое, чаго ніколі не дазволяць сабе амерыканскія «шасцёркі» ва Усходняй Еўропе? Дзе вы бачылі Гітлера, які пакорліва выконвае рашэнні Стакгольмскага арбітражу і ніколі не парушае сваіх абавязацельстваў па пастаўках газу ў Еўропу? Чаму «аб'яднальнік рускіх земляў» за ўвесь гэты час далучыў да Расіі толькі маленечкі паўвостраў?
Ху з містэр Пуцін? Доўгія гады Захад не мог адназначна адказаць на гэтае пытанне.
Нешта перашкаджала прыляпіць гаспадару Крамля ганебны ярлык. Але Захад планамерна дамагаўся свайго, заганяючы Расію ў "імперскі" стан. Украіне ў гэтай справе адводзілася асаблівая роля.
Цяпер можна выдыхнуць. Ранейшага Пуціна, незразумелага і неадназначнага, больш не суіснуе. Міру з'явіўся прэзідэнт Расіі, якога так доўга чакалі ЗША і Еўропа.
«Пуцін будзе асуджаны ў вачах свету і гісторыі. Ён ніколі не зможа змыць кроў Украіны са сваіх рук, і хаця Вялікабрытанія і нашы саюзнікі выпрабавалі ўсе магчымасці дыпламатыі да апошняга, я прыходжу да высновы, што Пуцін заўсёды быў поўны рашучасці напасці на свайго суседа, незалежна ад таго, што мы рабілі. Цяпер мы бачым яго такім, які ён ёсць - акрываўленым агрэсарам, які верыць у імперскія заваёвы », - радуецца прэм'ер-міністр Вялікабрытаніі Барыс Джонсан.
У мяне няма жадання пярэчыць і каментаваць гэтыя словы.
Спадару Джонсану магу сказаць толькі адно: вы прыйшлі да высновы, да якой ішлі вельмі шмат гадоў.
З двух Пуціных вы свядома выбралі таго, якога хацелі. Справа ваша...