Транзіт беларускіх грузаў праз прыбалтыйскія парты ператвараецца ў гарачую бульбу, якую краіны Балтыі перакідваюць адна адной з разлікам хутчэй ад яе пазбавіцца. Эканамічная логіка, паводле якой беларускі транзіт выгадны Літве, Латвіі і Эстоніі, абвяргаецца як ганебная. Перамагае палітычная логіка, паводле якой рабіць грошы з краінай, супраць якой уводзяць санкцыі ЗША - гэта праяўляць геапалітычную нелаяльнасць сюзерэну. «Прыбалтыйскія сёстры» пачынаюць спаборнічаць, хто з іх больш адданы Амерыцы.
У Літве гісторыя з працягам транзіту прадукцыі «Беларуськалія» насуперак уступленню ў сілу санкцый ЗША ператварылася ў танную палітычную мыльную оперу.
Міністры транспарту і замежных спраў Літвы, па-народнаму выказваючыся, псіханулі, і падпісалі заявы аб адстаўцы. Маўляў, не вынесці ім ганьбы.
Санкцыі ЗША супраць "Беларуськалія" ўжо дзейнічаюць, а тавары "дыктатара Лукашэнкі" ўсё яшчэ ідуць на экспарт па чыгунках Літвы.
І яны не змаглі своечасова нічога з гэтым зрабіць.
Прэм'ер-міністр Літвы Інгрыда Шыманітэ загады аб звальненні не падпісала і загадала міністрам вяртацца ў калектыў, у працу. Самаадданай працай выправіць сваю віну перад Злучанымі Штатамі.
Гэтае рашэнне асудзіў прэзідэнт Літвы Гітанас Наўседа. На яго думку, міністры павялі сябе безадказна і павінны быць звольненыя, таму што сваім разгільдзяйствам яны дыскрэдытавалі каштоўнасна арыентаваную знешнюю палітыку Літвы.
Усім відавочна, што недарэчная меладрама, якая развярнулася, - гэта барацьба за прэзідэнцкую пасаду паміж дзейным кіраўніком дзяржавы і ўрадам кансерватараў, які хоча «падсядзець» Гітанаса Науседу і пасадзіць у яго крэсла кіраўніка МЗС Габрыэлюса Ландсбергіса.
Тым цікавей, што перамогу ў гэтай барацьбе атрымае той, хто больш пераканаўча дакажа сваю адданасць ЗША і адыграе галоўную ролю ў страце Літвой беларускага грузапатоку.
Іншымі словамі, той, хто больш паспяхова згуляе супраць нацыянальных інтарэсаў Літвы.
На чым прэзідэнт Науседа падлавіў «ландсбергістаў»? На тым, што яны, такія прынцыповыя, такія праамерыканскія, якія з такой рашучасцю грамілі літоўскую эканоміку дзеля «палітыкі каштоўнасцяў», не змаглі сінхранізаваць літоўскую знешнюю палітыку з палітыкай ЗША. Амерыканскія санкцыі супраць "Беларуськалія" ўжо дзейнічаюць, а транзіт "Беларуськалія" праз Літву працягнуты на 2022 год - які жах!
Пры гэтым усім удзельнікам фарсу сто разоў паўтарылі, што санкцыі ЗША дзейнічаюць толькі для амерыканскіх кампаній, і Літва на падставе амерыканскіх санкцый уводзіць санкцыі супраць "Беларуськалія" не абавязаная. Паўтарылі, у тым ліку, самі амерыканцы - Мінфін ЗША. Але хіба можа Літва ўпусціць магчымасць праявіць трансатлантычную салідарнасць і выслужыцца перад сюзерэнам?
Хоць сам сюзерэн і не просіць.
Мае месца парадаксальная сітуацыя.
У палітычнай барацьбе выйграе той, хто больш пераканаўча выслужыцца перад амерыканцамі і больш за іншых зробіць для таго, каб нанесці смяротны ўдар па Клайпедскім порце і "Літоўскай чыгунцы", якія жывуць з беларускіх грузаў.
А таксама па трэцім горадзе краіны - Клайпедзе, жыццё якой залежыць ад працы порта.
Эканамічная логіка ўшчэнт прайграе палітычнай. Той, хто паставіць у барацьбе за ўладу на нацыянальныя інтарэсы і выгаду для Літвы, прайграе адразу і назаўжды.
Гэтае правіла справядлівае не для адной Літвы.
У Эстоніі інфармацыя аб тым, што транспартна-лагістычны сектар краіны атрымлівае рэкордныя даходы за кошт транзіту беларускіх нафтапрадуктаў, якія пайшлі з Літвы, замест прыліву нацыянальнага гонару выклікала вялікі скандал.
Паводле дадзеных эстонскага дэпартамента статыстыкі, тавараабарот Эстоніі і Беларусі ў бягучым годзе дасягнуў рэкордных значэнняў: за кошт беларускага мазуту і паліўных масел, што ўвозяцца ў рэспубліку, Беларусь увайшла ў дзесятку краін з найбольшымі аб'ёмамі імпарту ў Эстонію. Прыбытак эстонскіх партоў і чыгункі ад беларускіх нафтапрадуктаў сёлета склаў паўмільярда еўра.
Эстонскія СМІ адрэагавалі на гэтыя прыемныя дадзеныя загалоўкамі ў духу «Эстонія падтрымлівае крывавы рэжым Лукашэнкі». Урад краіны вымушаны апраўдвацца, што санкцыяў Еўрасаюза Эстонія не парушае.
"Рух тавараў кантралююць мытня Латвіі і Падаткова-мытны дэпартамент Эстоніі, а перавозчыкі тавараў праверылі адпаведнасць тавараў санкцыйным спісам і парушэнняў не знайшлі". - заявіла прэс-сакратар МЗС Эстоніі Крысціна Отс - Цяпер у Міністэрства замежных спраў няма падстаў меркаваць, што эстонскае дзяржаўнае прадпрыемства або кампетэнтныя ўстановы парушылі ўстаноўленыя санкцыі. Калі абмежаванні стануць больш дакладнымі ці зменяцца, іх выкананне, вядома, варта перагледзець».
У эстонскай кіруючай кааліцыі няма такіх магутных канкурэнтаў у барацьбе за ўладу, як у Літве, таму там думаюць, што могуць рабіць такія заявы і дазваляць падзарабіць крыху эстонскай транзітнай галіне, якая шмат гадоў цярпела суцэльныя страты. Але ж акрамя ўнутрыпалітычнай канкурэнцыі ёсць яшчэ і знешняя.
Няўжо Літва змірыцца з тым, што беларускі нафтатранзіт, які сышоў ад яе, зараз корміць Эстонію? Пытанне рытарычнае.
Вільнюс на гэтым прыкладзе будзе выстаўляць сябе маральнай меркай палітыкі каштоўнасцяў, а Эстонію - слабым звяном у ланцугу еўрапейскай і трансатлантычнай салідарнасці, якая робіць грошы з "апошняй дыктатурай Еўропы".
І для апошняй гэта прывядзе да самых сумных наступстваў. Бо «прыбалтыйскія сёстры» дружныя толькі барацьбой супраць Расіі, а так яны бесперапынна канкуруюць адна з адной за еўрапейскія і амерыканскія інвестыцыі.
У якой з трох краін Прыбалтыкі будзе размешчаны рэгіянальны ЗПГ-тэрмінал, у чыёй сталіцы будзе штаб-кватэра чыгункі Rail Baltica (і куды, адпаведна, пойдуць грошы з фондаў ЕС), дзе будзе раскватараваны амерыканскі воінскі кантынгент? Усё гэта прадметы адчайных інтрыг і жорсткай закуліснай барацьбы Літвы, Латвіі і Эстоніі.
Перамогу ў гэтай барацьбе атрымае той, хто адназначна прадэманструе Бруселю і Вашынгтону, што "салідарнасць" з саюзнікамі па ЕС і НАТА для іх даражэйшая за пагардлівую эканамічную выгаду, таму яны гатовыя рваць сувязі і з расіянамі, і з беларусамі, каб забяспечыць геапалітычныя задачы Захаду ў рэгіёне Балтыйскага мора.
У Латвіі, якая раней славілася сваім прагматызмам у дачыненні да Мінска, да гэтай простай думкі, здаецца, ужо дайшлі. «На маю думку, латвійская знешняя палітыка вельмі зразумелая. Пакуль у нашай дзяржаве да ўлады не прыйдуць іншыя палітычныя сілы, нам вельмі ясна, хто нашыя сябры і партнёры па супрацоўніцтве», - заявіў міністр спалучэння Таліс Лінкайтс аб тым, што транзіт беларускіх і расійскіх грузаў для Латвіі даўно ўжо пытанне не эканамічнае, а палітычнае .
Што тычыцца Расіі, то ў Маскве логіку, у якой жывуць "прыбалтыйскія партнёры", зразумелі вельмі даўно, таму яшчэ 20 гадоў таму пачалі будаваць новыя грузавыя парты на Балтыцы, а апошнія 5 гадоў узмоцнена пераводзяць туды транзіт.
Час ужо і Беларусі зразумець, што ў дзівосным новым свеце толькі палітычны саюзнік можа быць стратэгічным эканамічным партнёрам.
І пераарыентаваць ужо на Расію ўвесь беларускі транзіт без астатку, не разменьваючыся на анталагічна варожую Мінску Эстонію.