Расія не пакіне Беларусь ва ўмовах санкцыйнага ціску заходніх краін. Пра гэта заявіў прэс-сакратар прэзідэнта РФ Дзмітры Пяскоў, адказваючы на пытанне аб магчымасці пераарыентацыі транзіту грузаў «Беларуськалія», перад якімі зачыняюцца вароты Клайпедскага порта. Але ніякіх падрабязнасьцяў у Крамлі не паведамляюць. Відавочна, выкананне сваіх кантрактных абавязацельстваў і захаванне фінансавай стабільнасці ва ўмовах транзітнай блакады з боку Літвы стане для "Беларуськалія" вельмі складанай задачай. Пазбегнуць страт кампанія ў любым выпадку не зможа.
Навіна аб тым, што 1 лютага "Літоўская чыгунка" (ЛЧ) разарве кантракт з "Беларуськаліем", мела эфект выбухнуўшай бомбы. Відэаблогеры з ліку супернікаў Лукашэнкі абяцаюць рэжыму дагэтуль нябачаныя страты і страшны эканамічны крызіс. Іх падпісчыкі пакідаюць з'едлівыя каментары прыкладна наступнага зместу: "Жыць будзем цяжка, але, па ўсёй бачнасці, нядоўга".
Маральнае аблічча людзей, якія жадаюць свайму народу «жыць цяжка», – гэта тэма асобнай размовы.
Але важна зафіксаваць, што весялосць у стане змагароў за «дэмакратычную» Беларусь пануе цалкам апраўдана.
«Калі Літва і яе чыгункі не пагодзяцца працаваць з Белкаліем праз пракладкі (што тэхнічна нескладана, але палітычна - зашкварна для саміх літоўцаў на любым узроўні), то гэта будзе наймацнейшы аднамаментны эканамічны ўдар з усяго, што Захад рабіў з Мінскам да гэтага часу », - справядліва заўважае апазіцыйна настроены палітолаг Арцём Шрайбман.
Праз Клайпедскі порт ідзе на экспарт амаль увесь аб'ём беларускіх калійных угнаенняў, а гэта асноўная крыніца напаўнення дзяржаўнага бюджэту. Іншымі словамі, праз некалькі дзён Літва прыгразіла перакрыць транзіт грузаў "Беларуськалія" на мільярды долараў штогод.
Кампаніі давядзецца спешна шукаць новыя транспартныя калідоры, каб выканаць свае кантрактныя абавязацельствы перад кліентамі.
З пункту гледжання судовых спрэчак з Літвой, якія маюць адбыцца, зрыў паставак, як бы парадаксальна гэта ні гучала, кіраўніцтву «Беларуськалія» можа быць выгадны. Чым больш страт панясе кампанія (не толькі фінансавых, але і рэпутацыйных), тым больш будзе сума магчымай кампенсацыі. Да таго ж, Мінск не хавае намераў прыцягнуць на свой бок пацярпелых пакупнікоў.
«Мы мяркуем, што ў суд звернецца і большасць нашых кліентаў-пакупнікоў угнаенняў, якія застануцца без тавараў і панясуць значную шкоду з-за дзеянняў Літвы. У выніку яны могуць быць вымушаныя купляць угнаенні па значна больш высокіх коштах», - заяўляла афіцыйны прадстаўнік «Беларускай калійнай кампаніі» Ірына Саўчанка.
Няцяжка разглядзець у гэтай пагрозе прызнанне таго, што «Беларуськалій» у выпадку страты Клайпедскага порта не зможа пазбегнуць сур'ёзнай шкоды.
Нават планавая пераарыентацыя транзіту - няпростая задача. А ў выпадку з Беларуссю ўзнікае адразу некалькі праблем.
Па-першае, дзейнічаць трэба хутка (да «гадзіны ікс» засталося крыху больш за два тыдні). Па-другое, гаворка ідзе пра вельмі вялікія аб'ёмы калію: 11 мільёнаў тон у год, без малога 1 мільён тон штомесяц. Нарэшце, самая дрэнная навіна для Беларусі ў тым, што ў расійскіх партоў банальна няма свабодных магутнасцей для перавалкі гэтых грузаў. Новыя тэрміналы ў Ленінградскай вобласці толькі будуюцца, прычым будуюцца для запатрабаванняў расійскага вытворцы.
На пытанне аб тым, ці гатова Усць-Луга прыняць прадукцыю «Беларуськалія», дырэктар па развіцці ТАА «Ультрамар» Віктар Гешэле год таму адказаў адмоўна: «На дадзены момант тэхнічна, хутчэй за ўсё, не. І як будзе будавацца сітуацыя і палітычная, і эканамічная - мабыць, мы тут не той орган, які можа на падобны працэс уплываць. Аднак калі будзе пастаўленая такая задача і яна будзе эканамічна мэтазгодная, то, вядома, бакі сядуць за стол перамоваў».
За стол перамоваў, мяркуючы па ўсім, ніхто так і не сеў. Замест гэтага Беларусь захацела абзавесціся сваім уласным тэрміналам для перавалкі ўгнаенняў.
«Пытанне стварэння тэрмінала ва Усць-Лузе для транзіту беларускіх угнаенняў абмяркоўваецца. Пакуль канчаткова месца не абранае, але жаданне ў беларускага боку ёсць, у нас жаданне дапамагчы беларускаму боку таксама ёсць. Я думаю, да лета мы вызначымся, і стане зразумела месца размяшчэння тэрмінала, яго памер. У асноўным [абмяркоўваецца] Усць-Луга», - казаў у сакавіку мінулага года кіраўнік Росморрэчфлота Андрэй Лаўрышчаў.
У доўгатэрміновай перспектыве для "Беларуськалія" гэта будзе аптымальным варыянтам. Але будаўніцтва цэлага тэрмінала зойме гады (нават калі інвестыцыйная дамова будзе падпісаная прама цяпер), а транзіт праз Літву павінен спыніцца праз лічаныя дні.
Характэрна, што беларускі бок на момант падрыхтоўкі гэтай публікацыі ўвогуле ніяк не каментуе навіну аб скасаванні кантракту паміж ЛЧ і «Беларуськаліем».
І сама кампанія, і ўрадавыя службоўцы, і адміністрацыя прэзідэнта захоўваюць ганарлівае маўчанне. Прэс-сакратар прэзідэнта Расіі Дзмітры Пяскоў паабяцаў, што Масква не пакіне саюзніка ў бядзе, але нічога канкрэтнага таксама не сказаў.
Цяпер кіраўніцтва Беларусі будзе чапляцца за любыя даступныя варыянты. Тэарэтычна магчыма, што транзіт праз Літву ўсё ж захаваецца. «Разрыў дамовы ЛЧ з „Беларуськаліем“ – гэта толькі адна з мноства дэталяў ва ўсёй схеме перавозкі ўгнаенняў. Гарантыі, што ўгнаенні не будуць перавозіцца пасля спынення перавозкі ў адпаведнасці з дадзенай дамовай, цяпер няма», - заявіў міністр транспарта і камунікацый прыбалтыйскай рэспублікі Марыс Скуодзіс. Літва, зрэшты, зробіць усё магчымае, каб пазбегнуць гэтага сцэнара (у адваротным выпадку ануляваць кантракт ЛЧ і "Беларуськалія" не мае сэнсу).
Раней Лукашэнка пагражаў перанакіраваць угнаенні ў Мурманск, калі іх немагчыма будзе экспартаваць праз Клайпедскі порт. Адкрытым застаецца пытанне, наколькі гэта мэтазгодна з эканамічнага пункта гледжання.
З упэўненасцю можна сказаць толькі адно: "Беларуськалій" панясе фінансавыя страты.
Лукашэнке варта было прыслухацца да яго расійскіх партнёраў, якія прапаноўвалі ажыццявіць пераарыентацыю беларускага транзіту задоўга да падзеяў жніўня 2020 года. Цяпер гэта давядзецца рабіць у «пажарным» рэжыме.