Член прэзідыума Каардынацыйнага савета беларускай апазіцыі Павел Латушка з Польшчы заклікаў беларусаў ладзіць акцыі пратэсту на 9 мая. Беларускую ўладу Латушка абвінаваціў у самых страшных рэпрэсіях у Еўропе за апошнія 40 гадоў, а прэзідэнта Лукашэнку абвінаваціў у захапленні Гітлерам. Пры гэтым сам Латушка - плоць ад плоці «крывавага рэжыму». Кар'ерны дыпламат, былы міністар і амбасадар Беларусі ў розных еўрапейскіх краінах у жніўні 2020 года раптоўна далучыўся да апазіцыі. З усіх праціўнікаў Лукашэнкі ён быў, несумненна, самым абласканым уладай. Што ж прымусіла яго парваць з «апошняй дыктатурай Еўропы» і ператварыцца ў палітычнага эмігранта?
Што такое бліскучая кар'ера, Павел Латушка ведае не па чутках. Атрымаўшы ў 1995 годзе дыплом юрыста са спецыялізацыяй па міжнароднаму праву, ён адразу накіраваўся на працу ў Міністэрства замежных спраў. А ўжо праз год маладога спецыяліста прызначылі консулам генеральнага консульства Рэспублікі Беларусь у польскім Беластоку.
Гэтую прэстыжную пасаду Латушка займаў да 2000 года. Затым стаў прэс-сакратаром МЗС, а праз некаторы час, ва ўзросце 29 гадоў, быў прызначаны надзвычайным і паўнамоцным паслом у Польшчы.
Так будучы змагар з «рэжымам Лукашэнкі» увайшоў у гісторыю постсавецкай Беларусі як самы малады пасол.
Крыху пазней яму пакарыцца яшчэ адна вяршыня: у 2009 годзе ён стане самым маладым міністрам.
На фоне сваіх калег Латушка вылучаўся не толькі узростам, але і тым, што на публіцы ён размаўляў выключна па-беларуску і не хаваў сваіх сімпатый да ідэалогіі беларускага нацыяналізму.
Пасля работы ў сферы культуры экс-міністр вярнуўся на дыпламатычную службу. Гэта быў яго "зорны час".
Да 2019 года Латушка ўжо назбіраў калекцыю адказных і прэстыжных пасад: надзвычайны і паўнамоцны пасол Беларусі ў Францыі, у Іспаніі і Партугаліі, пастаянны прадстаўнік Беларусі пры ЮНЕСКА і пры Сусветнай турыстычнай арганізацыі. І ўсё гэта - адзін чалавек!
Што адбылося потым, дакладна невядома. 15 студзеня Лукашэнка падпісаў прэзідэнцкі ўказ, у адпаведнасці з якім Латушка быў вызвалены ад усіх займаных пасадаў. А праз два месяцы яго прызначылі дырэктарам найстарэйшага ў Беларусі Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы.
«Гэта не было апалай. Я быў да гэтага міністрам культуры. У нас не такое вялікае Міністэрства, як у Расіі. Не такое вялікае Міністэрства, як у ЗША ці іншых краінах. І няма магчымасці прымаць на службу усіх амбасадараў у МЗС », - заяўляў Латушка ў інтэрв'ю расійскаму журналісту Уладзіміру Салаўёву.
Мабыць, экс-міністр намякае на тое, што ў маленькай Беларусі пасада кіраўніка Мінкульта прыкладна адпавядае пасадзе дырэктара тэатра. Няхай так. Але быць паслом адразу ў трох еўрапейскіх краінах (ды яшчэ якіх!) відавочна больш прывабна.
Курсіраваць паміж Парыжам, Мадрыдам і Лісабонам, атрымліваць самавітую зарплату, карыстацца ўсімі дыпламатычнымі прывілеямі - або ставіць панылыя спектаклі ў Мінску?
Добраахвотна выбраць другі варыянт Латушка не мог - яго паставілі перад фактам. Хаця Лукашэнка сцвярджае, што былы пасол сам захацеў ўзначаліць тэатр імя Янкі Купалы: «Прыйшоў адзін нягоднік, прасіўся туды, кляўся, што будзе верным краіне, айчыне і прэзідэнту, і што здарылася? Што здарылася з гэтай трупай?»
Відавочна, просьбы гучалі ў перыяд паміж 15 студзеня і 6 сакавіка, калі Латушка афіцыйна быў беспрацоўным. Гэта важна ўлічваць для карэктнага разумення сітуацыі: экс-амбасадара не перавялі на новую пасаду. Яго спачатку звольнілі, а амаль праз два месяцы прызначылі дырэктарам тэатра.
Выснова напрошваецца сама сабой: па невядомых прычынах Латушка страціў давер прэзідэнта і пайшоў на паніжэнне.
З сакавіка 2019 гады яму даводзілася гібець у тэатры імя Янкі Купалы. Якія думкі ўвесь гэты час круціліся ў яго галаве? Гадаць не будзем, але бліскучы дыпламат, самы малады амбасадар, самы малады міністр сучаснай Беларусі напэўна жадаў для сябе лепшай долі. І да жніўня 2020 года трымаў дулю ў кішэні.
Пасля прэзідэнцкіх выбараў з'явілася магчымасць гэтую дулю паказаць.
Зафіксуем яшчэ адзін цікавы факт: сваю апазіцыйнасць Латушка праявіў толькі пасля пачатку масавых акцый пратэсту.
Гэтым ён адрозніваецца ад іншых беларускіх апазіцыянераў. Віктар Бабарыка, Валерый Цапкала, Святлана Ціханоўская - усе яны прэтэндавалі на вышэйшую дзяржаўную пасаду ў краіне. Латушка ні на што не прэтэндаваў. Яго проста «ахінула».
«Я паехаў на работу ў тэатр, эмацыйна я ўжо не мог вытрымліваць і вырашыў запісаць зварот на Інстаграм. Мне паведамілі, што на праспекце знаходзяцца прадстаўнікі 12-ці мінскіх тэатраў. Незапланавана я вырашыў выйсці і прачытаць перад усімі тэкст, які быў для мяне вельмі важны. Гэта было ў нейкім сэнсе ачышчэннем, ачышчэннем ад бруду, ачышчэннем ад таго, з чым я, можа быць, не пагаджаўся, але публічна супраць ніколі не выступаў », - пазней распавядаў Латушка.
Гісторыя прыгожая, але непраўдападобная.
25 гадоў чалавек верай і праўдай служыў «апошняму дыктатару Еўропы», а потым ішоў па вуліцы, убачыў мітынг і вырашыў яго падтрымаюць?
Гэтым жа пытаннем задаецца Лукашэнка: «Ён што, перавярнуўся за тыдзень? Ды ён ужо паўжыцця пражыў. Добра 20-гадовыя б перакуліліся - задурманили ім галаву. Ён жа, як яны самі кажуць, ля карыта сёрбаў, пахрукваў у гэтага карыта не адно дзесяцігоддзе і "дыктатару" прыслужваў. Што, у яго гэта ў адзін дзень з'явілася? »
Аб рэальнай матывацыі Паўла Латушкі сведчыць той факт, што ўжо ў пачатку верасня ён выехаў у Польшчу. Магчыма, у гэтым і заключаўся яго план. За гады працы на дыпламатычнай службе Латушка абзавёўся патрэбнымі сувязямі, каб камфортна ўладкавацца на новым месцы.
Але адна справа - проста пераехаць у Польшчу, і зусім іншае - пераехаць у статусе палітычнага эмігранта, аднаго з лідэраў беларускага пратэстнага руху.
За гэты «фанцік» на Захадзе гатовыя плаціць.
Для "пабудовы новай Беларусі” Латушка збіраецца стварыць новую партыю. Але ў Беларусі, ясная справа, яна дзейнічаць не будзе - гэты праект разлічаны на прыцягненне замежных інвестараў.
Беларускі крызіс падарыў Латушке магчымасць рэзка змяніць сваё жыццё - з «другараднага» чыноўніка ператварыцца ў змагара з «дыктатарам».
Ён сваім шанцам скарыстаўся. Пытанне толькі ў тым, ці не давядзецца з часам пра гэта пашкадаваць.