У гэтым годзе «Усходняе партнёрства» адзначае 10-гадовы юбілей. Пастаянны прадстаўнік Беларусі ў ЕС Аляксандр Міхневіч прапанаваў правесці форум «10-годдзе "Усходняга партнёрства"» у Мінску. Пра тое, што стаіць за гэтай прапановай, як яна можа паўплываць на расійска-беларускія адносіны і аб выніках дзейнасці «Усходняга партнёрства» аналітычны партал RuBaltic.Ru пагаварыў з расійскімі і беларускімі экспертамі.
Аляксандр ЦІХАМІРАЎ, кандыдат гістарычных навук, дацэнт, намеснік загадчыка кафедры міжнародных адносін па навуковай працы Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта:
— Прапанова правесці форум «10-годдзе "Усходняга партнёрства"» у Мінску можа тлумачыцца тым, што трэба яшчэ раз звярнуць увагу да магчымасцяў Беларусі як пляцоўкі для перамоваў, платформы для інтэграцыі.
Я лічу, што у перспектыве гэты форум не стане пагрозай для расійска-беларускіх адносін, таму што відавочны дзяржаўны прыярытэт Беларусі — гэта еўразійская інтэграцыя. Па-за гэтых рамак мы сябе пакуль не бачым і наўрад ці ўбачым у агляднай будучыні.
Таму калі форум пройдзе ў Мінску, Расіі не трэба востра рэагаваць на гэта як на пагрозу сваім інтарэсам.
Калі казаць аб адносінах Беларусі з Еўрапейскім саюзам, тавараабарот стаў ніжэй, чым у 2011 годзе, калі быў стан канфрантацыі. А структура экспарту ў Еўрасаюз за гэты час не змянілася — у ёй пераважаюць нафта і нафтапрадукты. Таму палохацца, што Беларусь некуды адыдзе, не трэба. Бліжэй палітычна да ЕС яна не стала.
Федар ЛУК'ЯНАЎ, галоўны рэдактар часопіса «Расія ў глабальнай палітыцы»:
— Вынікі 10-годдзя «Усходняга партнёрства» даволі сумныя, таму што мэты, якія ставіліся, так і не былі дасягнутыя, хоць частка краін — удзельніц «Усходняга партнёрства» падпісала Пагадненне аб асацыяцыі з ЕС. Але пры гэтым практычна ні ў адным выпадку ні на Украіне, ні ў Малдове, ні ў Грузіі, ні ў Арменіі не дасягнуты той вынік, які меркаваўся: цвёрдая і надзейная прывязка гэтых краін да еўрапейскай прасторы і садзейнічанне іх развіццю ў гэтым напрамку.
Беларусь ужо шмат гадоў займае вельмі паслядоўную пазіцыю манеўравання паміж Расеяй і Еўрапейскім саюзам. Пры гэтым прастора для манеўру ў беларускага прэзідэнта Аляксандра Лукашэнкі вельмі вузкая.
Аляксандр Лукашэнка — цёрты калач і дасведчаны палітык, таму ён выдатна разумее рэальныя інтарэсы Еўрасаюза. І, спадзяюся, ён усведамляе вельмі нізкую ступень прыярытэтнасці гэтай тэмы для еўрапейскіх краін.
Расіі не варта рэагаваць на гэты крок, таму што ёй трэба мінімізаваць адчуванне, што яна каму-небудзь нешта дыктуе. І гэта зусім не трэба, бо залежнасць Беларусі ад Расіі вельмі высокая, яе немагчыма спыніць, таму што яна заснаваная на аб'ектыўных эканамічных перадумовах. А палітычныя жэсты і рэакцыі на іх толькі ўскладняюць усю перамоўную сітуацыю. Беларусь занадта завязаная на Расію, каб дазволіць сабе які-небудзь адыход.
Пётр ПЯТРОЎСКІ, навуковы супрацоўнік Інстытута філасофіі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, кіраўнік міжнароднага аддзела РГА «Белая Русь»:
— Ініцыятыву «Усходняе партнёрства» варта разглядаць як непрацуючую. Першапачаткова Еўрасаюз ствараў яе для прыцягнення ў сваю арбіту постсавецкіх краін Усходняй Еўропы і Закаўказзя, якія не ўвайшлі ў яго склад. Аднак, як паказаў прыклад Малдовы, Грузіі і Украіны, гэты шлях неэфектыўны. Акрамя таго, ён прыўнёс геапалітычныя рызыкі, эскалацыю канфліктаў і іншыя моманты.
Пасля 2014 года і ўкраінскіх падзей «Усходняе партнёрства» як ініцыятыва і пляцоўка апынулася ў глыбокім крызісе.
Казаць аб «Усходнім партнёрстве» як аб прымірэнчай структуры або аб структуры пераасэнсавання ў рэаліях Усходняй Еўропы не даводзіцца. На сённяшні дзень гэта пляцоўка для дзяржаў, якія былі аб'яднаны па фармальным прынцыпе. Той кангламерат краін, які быў абраны для ўдзелу ў гэтай ініцыятыве, больш з'яўляецца бачаннем з Бруселя, чым тое, чым яны з'яўляюцца на самой справе.
Для Беларусі выгадна тое, што ў рамках «Усходняга партнёрства» яна адстойвае еўразійскія інтарэсы.
Прапанове правесці форум «10-годдзе "Усходняга партнёрства"» у Мінску трэба разглядаць з пункту гледжання таго, што Рэспубліка Беларусь набірае вагу ў Усходняй Еўропе пасля таго, як краіна стала міратворчай пляцоўкай.
У Беларусі ёсць пэўнае жаданне перафарматаваць «Усходняе партнёрства» з простага, незразумелага і неэфектыўнага клуба дзяржаў, створанага па ініцыятыве Бруселя, у канкрэтны дыпламатычны механізм па рашэнні тых крызісаў, якія маюць месца ва Усходняй Еўропе.
Варта адзначыць, што ў Беларусі і Расіі існуе дамоўленасць аб узгодненых дзеяннях паміж Міністэрствамі замежных спраў. Паводле гэтага пагаднення Рэспубліка Беларусь бярэ на сябе права і функцыю прадстаўляць Расію на пляцоўцы «Усходняга партнёрства» у мэтах адстойвання яе інтарэсаў.
Расійскай Федэрацыі як аднаго з гарантаў Мінскіх пагадненняў выгадна актывізаваць перамоўны працэс і падключыць механізм у тым ліку «Усходняга партнёрства» праз Беларусь.
Яўген ПРЭЙГЕРМАН, кіраўнік Экспертнай ініцыятывы «Мінскі дыялог»:
— У эканамічным плане я не магу сказаць, што для Беларусі ёсць нейкая карысць ад «Усходняга партнёрства». Так, пачаліся больш прадметныя дыскусіі, напрыклад, адносна лічбавых рынкаў. Што цікава, гэта менавіта ініцыятыва Беларусі аб інтэграцыі электронных рынкаў. Цяпер гэтая ініцыятыва становіцца практычна флагманскім праектам, ад якога выйграюць усе.
Нядаўна таксама прайшла інфармацыя аб рэалізацыі праекта TEN-T («Трансеўрапейская транспартная сетка»). Дакументы аб далучэнні краін-удзельніц былі падпісаныя на Брусельскім саміце ў канцы 2017 года. Агучаныя сумы каля аднаго мільярда долараў, які можа быць накіраваны на ўладкаванне інфраструктуры ў Беларусі. І гэта можа стаць сімвалам, што звязвае Еўропу.
На маю думку, форум «10-годдзе "Усходняга партнёрства"» было б правільна правесці ў Мінску. Беларусь — адна з краін, якія не жадаюць раскалоць «Усходняе партнёрства».
Тым не менш Мінск выступае за тое, каб «Усходняе партнёрства» ніколі не выкарыстоўвалася ў якасці інструмента геапалітычнага падзелу. Каб яно не было антырасійскім.
З пункту гледжання Беларусі, было б правільна, калі б у Мінску прайшло якое-небудзь неканфрантацыйныйнае мерапрыемства.
Варта адзначыць, што цяпер паміж Расіяй і Беларуссю менавіта ў медыйнай прасторы назіраюцца незразумелыя і непрыемныя тэндэнцыі. Як з беларускага, так і расійскага боку з'явіліся людзі, якія робяць заявы, якія маюць мала агульнага з рэальнасцю.
Я не выключаю, што ёсць людзі, якія не разумеюць базавых рэчаў, якія могуць разважаць прымітыўнымі катэгорыямі, напрыклад, што ўдзел Беларусі ва «Усходнім партнёрстве» нейкім чынам шкодзіць Расіі. Але гэта альбо правакатары, альбо «фэйсбучные эксперты», якія проста ні ў чым не разбіраюцца.
Наталля ЯРОМІНА, доктар палітычных навук, прафесар Санкт-Пецярбургскага дзяржаўнага ўніверсітэта:
— Галоўны вынік, які можна падвесці за 10 гадоў: «Усходняе партнёрства» канчаткова ператварылася ў інструмент пранікнення Еўрапейскага саюза на постсавецкую прастору. Калі раней яно разглядалася як варыянт ўзаемадзеяння з Расійскай Федэрацыяй для ўмацавання сувязяў з краінамі постсавецкай прасторы, то цяпер акцэнт зроблены на тое, што гэтыя дзяржавы павінны адмовіцца ад савецкай спадчыны. А з пункту гледжання Еўрасаюза, гэта адмова ад расійскага ўплыву.
Другі вынік заключаецца ў тым, што гэтая стратэгія апынулася няўдалай у тым плане, што на постсавецкай прасторы ёсць дзяржавы, зацікаўленыя ў супрацоўніцтве з Расійскай Федэрацыяй.
Калі мы паглядзім на аб'ём інвестыцый Еўрасаюза па ўсім праграмам «Усходняга партнёрства», то ён не ідзе ні ў якое параўнанне з інвестыцыямі з Расіі. Таму краіны ўлічваюць даўнія гаспадарчыя сувязі, эканамічную зацікаўленасць, а таксама тое, што за расійскімі інвестыцыямі не стаяць якія-небудзь указанні.
Інвестыцыі ж Еўрапейскага саюза патрабуюць выканання пэўных крытэрыяў. Пры гэтым незразумела, як яны рэалізуюцца, а калі браць украінскі выпадак, то незразумела, ці рэалізуюцца яны наогул.
Еўрапейскі саюз вымушаны мяняць гэты падыход. Адпаведна, прыйшло разуменне таго, што неабходна рабіць яго не ўніфікаваным да ўсіх дзяржаў, якія ўдзельнічаюць ва «Усходнім партнёрстве», а дыферэнцыраваным.
Беларусь займае выразную пазіцыю ў дачыненні да Расійскай Федэрацыі, і адрыў ад яе будзе пагібельным для эканомікі краіны. Таму такая рыторыка не зменіць агульнага характару ўзаемадзеяння дзвюх краін.
Расіі не трэба рэагаваць на заявы аб правядзенні форуму ў Мінску, таму што гэты крок не выходзіць за рамкі дзеянняў, учыненых раней, і не можа сапсаваць узаемаадносіны. Я не бачу тут нейкіх сур'ёзных праблем.