Прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін прапанаваў уладам Беларусі пачаць перамовы з апазіцыяй. У Мінску гэтае пажаданне не засталося без увагі. Адказ прыйшоў ад самога Аляксандра Лукашэнкі, які запэўніў, што гатовы да перамоваў з любымі апазіцыянерамі, акрамя здраднікаў. Пад апошнімі, верагодна, меліся на ўвазе прадстаўнікі палітычных штабоў Святланы Ціханоўскай і Паўла Латушкі, якія знаходзяцца ў эміграцыі. Відавочна, што ніша "канструктыўнай апазіцыі" ў сучаснай Беларусі вакантная. Аналітычны партал RuBaltic.Ru разабраўся, хто можа (і хіба зможа?) яе заняць.
Ціханоўская і Латушка: ці магчымыя перамовы з імі і каму гэта выгадна?
Спачатку, трэба задацца пытаннем, чаму ў Крамлі ўвогуле заклапаціліся перамовамі паміж беларускай уладай і апазіцыяй?
Магчыма, расійскія ўлады вырашылі, што ў саюзных краінах больш выгадна класці яйкі ў розныя кошыкі, гэта значыць не абапірацца выключна на кіруючы рэжым, але мець цэлы пул лаяльных гульцоў. Гэта дазволіла б пазбегнуць таго, каб кожныя выбары ў той жа Беларусі ператвараліся ў геапалітычную сутычку паміж умоўна прарасійскай уладай і празаходняй апазіцыяй, і змена кіраўніцтва не несла б пагрозы расійскаму ўплыву як такому.
Перамовы паміж уладай і апазіцыяй пры пасярэдніцтве Масквы - здаецца, выдатны шанец для таго, каб умацаваць уплыў Расіі на ўсе сегменты беларускага палітыкума.
У сувязі з гэтым узнікае пытанне, як бачаць у Расіі шанцы Ціханоўскай-Латушкі ў якасці суб'ектаў такіх перамоваў?
З аднаго боку, і Ціханоўская, і Латушка, і іх асяроддзе цалкам заслужана здабылі рэпутацыю палітыкаў празаходніх, нацыяналістычных і Расіі не дружалюбных.
Разам з тым, поўнасцю скідаць іх з рахункаў у Расіі, здаецца, не спяшаюцца. У сувязі з гэтым нельга не ўзгадаць нядаўняе інтэрв'ю Ціханаўскай радыё "Рэха Масквы", а таксама камплементарныя выказванні ў адрас Паўла Латушкі, якія з'явіліся на ўплывовым расійскім тэлеграм-канале "Незыгар".
З гэтых прэцэдэнтаў можна зрабіць выснову, што ў Латушкі і Ціханоўскай ёсць лабісты ў Маскве, гатовыя разглядаць іх у якасці палітычнай альтэрнатывы Лукашэнке.
Зрэшты, відавочна і тое, што іх лабісцкая дзейнасць - гэта не кансалідаваная палітыка расійскай улады.
Ды і адназначнае непрыманне "беглай" апазіцыі афіцыйным Мінскам практычна не пакідае Латушке і Ціханоўскай шанцаў на ўдзел у якіх-небудзь перамовах.
«Апазіцыя яго вялікасці»
Беларуская ўлада таксама даўно заклапацілася стварэннем "канструктыўнай апазіцыі", якую можна было б супрацьпаставіць "збеглым здраднікам".
У першую чаргу на гэтую ролю прэтэндуе Ліберальна-дэмакратычная партыя Беларусі (ЛДПБ) Алега Гайдукевіча.
На гэтую ролю ЛДПБ прэтэндавала задоўга да палітычнага крызісу 2020 года, а яе былы лідэр Сяргей Гайдукевіч некалькі разоў выступаў на прэзідэнцкіх выбарах у якасці альтэрнатыўнага кандыдата.
Разам з тым, відавочная вельмі ўмоўная апазіцыйнасць гэтай партыі, якая практычна заўсёды салідарызуецца з уладай і выступае ў падтрымку яе ініцыятыў. Алег Гайдукевіч, які планаваў удзельнічаць у прэзідэнцкіх выбарах 2020 года, пасля адмовіўся ад гэтых планаў, стаўшы даверанай асобай Аляксандра Лукашэнкі. Сёння ён вельмі актыўна выступае ў падтрымку беларускай улады па ўсіх асноўных вострых пытаннях беларускай палітыкі.
Больш пераканаўча ў ролі «канструктыўнай апазіцыі» мог бы выглядаць Юры Васкрасенскі, былы актывіст штаба Віктара Бабарыкі, адзін з першых затрыманых, які стаў на шлях «выпраўлення».
Васкрасенскі ўжо спрабаваў адыгрываць ролю ініцыятара дыялогу паміж уладай і «канструктыўным крылом» апазіцыі, а таксама спрыяў амністыі часткі затрыманых падчас палітычнага крызісу. Цалкам магчыма, што Васкрасенскага сапраўды рыхтавалі на ролю лідэра ўмеранай ліберальнай апазіцыі, які сабраў бы вакол сябе тую пратэстна настроеную частку грамадства, якая была гатова адмовіцца ад радыкальных метадаў барацьбы і падтрымкі "беглай" апазіцыі.
Па ўсёй бачнасці, Васкрасенскі таксама спрабаваў адыгрываць ролю пасярэдніка паміж беларускай уладай і Захадам.
Аднак на сённяшні дзень, Васкрасенскі, вельмі актыўны ў першыя месяцы палітычнага крызісу, практычна поўнасцю знік з публічнага поля Беларусі. Сабраць вакол сябе ўмераную апазіцыю, якая стала б альтэрнатывай Латушке-Ціханоўскай, ён так і не здолеў.
Прарасійская апазіцыя
Палітычныя сілы, у цэнтры парадку якіх знаходзіцца паглыбленне інтэграцыі з Расіяй, па-ранейшаму знаходзяцца ў стане палітычнай раздробненасці.
Самай гучнай падзеяй на прарасійскім флангу можна лічыць няўдалую спробу рэгістрацыі партыі "Саюз" Сяргея Лушча, якая таксама меціла ў нішу "канструктыўнай апазіцыі".
Яшчэ адной падзеяй стаў раскол Рэспубліканскай партыі працы і справядлівасці (РППС), дзе адбылася змена кіраўніцтва і адхіленне былога лідэра Васіля Задняпранага, пасля чаго частка актывістаў пакінула рады партыі, стварыўшы грамадскі рух«За працу і справядлівасць».
РППС - сацыял-дэмакратычная і адначасова прарасійская партыя, якая адзначылася тым, што адзінай з беларускіх палітычных партый афіцыйна прызнала расійскі Крым. Падчас палітычнага крызісу 2020 года партыя адмовілася ад падтрымкі як улады, так і апазіцыі, і менавіта гэта, відаць, прывяло да адхілення старога кіраўніцтва і наступнага расколу.
Да прарасійскіх таксама можна аднесці незарэгістраваную партыю «За Айчыну», чый лідэр Андрэй Іваноў нават спрабаваў прасоўваць сваю кандыдатуру на прэзідэнцкіх выбарах 2020 года, але не прайшоў рэгістрацыю.
Нарэшце, варта адзначыць рух «Грамадзянская згода» Арцёма Агафонава, які спрабуе кансалідаваць большасць прарасійскіх сілаў у Беларусі. У апошні час «Грамадзянская згода» актывізавала сваю дзейнасць і, у прыватнасці, правяла кампанію «Прызнай Крым!», закліканую падштурхнуць беларускія ўлады да афіцыйнага прызнання расійскага статусу паўвострава.
Большасць арганізацый, якія можна назваць прарасійскімі, занялі падчас палітычнага крызісу ўмераную пазіцыю, адмовіўшыся падтрымліваць нацыяналістычную апазіцыю, але выступаючы за дэмакратызацыю і лібералізацыю грамадска-палітычнага жыцця рэспублікі.
Гэтыя сілы маглі б прэтэндаваць на ролю "канструктыўнай апазіцыі", аднак беларуская ўлада вельмі раўніва ставіцца да сваёй манаполіі ў "прарасійскай" нішы і імкнецца не дапусціць тут якой-небудзь канкурэнцыі.
Акрамя таго, ахілесавай пятай прарасійскіх сілаў застаецца іх фрагментаванасць, а таксама бясконцыя спрэчкі паміж «чырвонымі» і «белымі», «засавецкімі» і «антысавецкімі», што не дазваляе ім арганізавацца ў адзіны рух.
Аб чым весці перамовы?
Здаецца, што ідэя весці перамовы з апазіцыяй моцна спазнілася.
Палітычны крызіс у Беларусі, па вялікім рахунку, вычарпаны.
Рэжым Аляксандра Лукашэнкі ўтрымаў свае пазіцыі і стабілізаваўся. Нацыяналістычная апазіцыя рассеяна і разгромлена. Іншыя палітычныя сілы ў цяперашні час не ў стане прапанаваць вартай увагі альтэрнатывы.
Адзіная праблема, якая сур'ёзна перашкаджае беларускай уладзе – гэта палітычная ізаляцыя і санкцыі з боку Захаду.
Гэта істотна звужае магчымасці для знешнепалітычнага манеўравання і стварае значныя эканамічныя рызыкі.
Менавіта гэтыя пагрозы спрабуюць выкарыстаць Ціханоўская і Латушка, каб усё ж пасадзіць Лукашэнку за стол перамоваў. Аднак у Мінску добра разумеюць, што для існуючай палітычнай сістэмы такія перамовы - вельмі дрэннае выйсце.